Video-eseja “Pena-armë kundër diktaturës” paraqet pamje që shprehin pikëllim, dhembje dhe tmerr të njerëzve të cilët vuajnë pa bërë asgjë të gabuar - e që shkaktohen nga një regjim i tjetërsuar, përmes njerëzve të Shërbimit Sekret të Shtetit (ShSSh). Këto rrëfime tregojnë se si intelektualët, veçanërisht shkrimtarët, i rezistonin shtetit dhe, për këtë, u persekutuan. Kjo bëhej në një front të padukshëm – një luftë mentale, për jetë a vdekje.

Dy palë të kundërta: njerëzit e plotfuqishëm të ShSSh të cilët mund të bëjnë gjithçka që duan, dhe individët e pafuqishëm të cilët nuk mund të bëjnë asgjë për të mbrojtur veten e tyre. Është e vështirë të kuptohet një aktivitet bizar i njerëzve të ShSSh kundër qytetarëve, dhe video-eseja synon ta bëjë më të kuptueshëm vuajtjen e njerëzve nën regjime të tilla, por edhe të shërbejë si një mjet për të shprehur mundësinë për qëndresë, për t’u organizuar, mbrojtur dhe për të luftuar kundër veprimeve të dhunshme të shtetit.

Filmi është një tregim që ka të bëjë me historinë e komunitetit – lidhur me shtypjen e dyfishtë, atë komuniste dhe atë nacionaliste, kundër shqiptarëve të Kosovës. [1]  Ish Jugosllavia ishte një regjim komunist, përkatësisht një qeverisje diktatoriale kundër qytetarëve - ky ishte lloji i parë i shtypjes. Krahas shtypjes politike, kundër shqiptarëve bëhej edhe një lloj shtypjeje tjetër: mohimi i gjuhës shqipe, moslejimi i flamurit kombëtar shqiptar, ndalimi i këngëve patriotike dhe liridashëse etj.; ky ishte lloji i dytë i shtypjes – i kryer nga nacional-komunistët serbë. Diktatura publikisht trumbetonte lirinë dhe respektin ndaj qytetarëve, ndërkaq në prapaskenë, në fshehtësi, njerëzit e ShSSh ushtronin dhunë të egër. Qëllimi i video-esesë, dhe funksioni i një remiksi, është për ta bërë të kuptueshme një histori të tillë të komunitetit.
 

Elektrasia si një mundësi e re e larmishme e të shprehurit

Që ta adresoj çështjen e shtypjes dhe të diktaturës në një qasje të re u frymëzova nga teoritë e Gregory Ulmer. Mbase për shkak të koncepteve të ngulitura të punës sipas klisheve akademike, unë nuk kisha ndonjë ide lidhur me mundësitë e tilla të të shprehurit në një mënyrë kaq origjinale ashtu sikurse e përjetova gjatë realizimit të këtij projekti.

Kur e lexova fjalinë kuptimplote të Ulmerit, sipas të cilit “elektrasia është për mediet digjitale ajo që shkrim-leximi është për shtypin, dhe kështu ajo është një mënyrë risimtare e të shprehurit”, kjo më hapi një dritare të panjohur deri atëherë për t’i kuptuar në një mënyrë ndryshe mundësitë artistike mbështetur në kushtet e reja të zhvillimit të komunikimit digjital përmes Internetit. Përnjëherësh m’u bë kaq e afërt bota, e kohës sonë dhe e kohës së shkuar, në të cilën jetoj – natyrisht me të gjitha mundësitë kreative që ofron zhvillimi teknologjik, posaçërisht Interneti.

Kjo qe nxitje e drejtpërdrejtë për të ndërmarrë këtë projekt të video-esesë, që është më tepër një eksplorim i një hyrjeje fillestare në “botën time”, qasjes sime, perceptimit tim, përjetimeve të mia të veçanta. Duke bërë një projekt të tillë, ashtu sikurse shprehet Ulmeri, “kriteri kryesor për përzgjedhjen nuk është identifikimi i juaj i drejtpërdrejtë me rrëfimin, por asociimi i thjeshtë i rrëfimit me vendin tuaj në botë” (Ulmer, Internet Invention 208), u bë shumë kuptimplotë. Të kuptuarit kishte të bënte me zbulimin e mundësive alternative që i kisha ndjerë në vetëvete.

Vetë e kam provuar se, ashtu sikurse Ulmer e shpjegon në veprën e tij Textshop for an Experimental Humanities, “mundësia që imagjinata kreative është aq edukative sa gjykimi reflektues, që do të thotë se zbulimi/shpikja e mendimevepo aq shumë sa edhe testimi/verifikimi mund të përfshihen në edukimin tonë” (Ulmer, “Textshop” 127-128) – si dhe një kuptim më i mirë. Ajo çfarë kam zbuluar gjatë kohës sa e bëja projektin e video-esesë është një mënyrë e jashtëzakonshme e perceptimit dhe marrjes së realitetit, thellësia e ngjarjeve famëkëqija të cilat, ndonëse kishin goditur shumë njerëz dhe kishin shkatërruar shumë fate, mbeteshin të panjohura për opinionin, nëse nuk theksohet pesha e së keqes sikurse është shtypja nga diktatura. Veçanërisht kur shtypja ushtrohet në mënyra të fshehta, në emër të mbrojtjes së kuazi-vlerave të shoqërisë, kuazi-vlera të cilat kishin shkatërruar shumë jetë njerëzish ashtu sikurse të Trashes: metafora e kësaj të çmendure shpreh çmendurinë e diktaturës, prandaj ajo e mallkon Danjollin, shefin e ShSSh, si një njeri të lig. Se vlerat ishin farsë e tregon edhe fati i njeriut me mjekër, i cili qe tredhur vetëm pse nuk deshi të kryente vepra të liga që ia kërkonin njerëzit e ShSSh. Jetët e individëve ishin nën sulm të pamëshirshëm: kundër secilit që kishte kurajë të refuzonte të bënte gjithçka që i kërkonin - gjëra të tilla që do të mund ta mbanin në pushtet regjimin e tjetërsuar. Në fakt, “vlerat e shoqërisë” ishin vlera të sundimtarëve si autoriteti, privilegjet, përfitimet, jeta e tyre luksoze dhe të këtilla. Në këtë kuptim, ajo që unë zbulova gjatë realizimit të projektit, e që është një vlerë e synuar e kësaj video-eseje, është se shtypja gjithmonë është e mbuluar ose e kamufluar për shkak se është e padrejtë: trumbetojnë gjëra të mira, por bëjnë gjëra të liga; pushteti i pakontrolluar i sundimtarëve e bënte të hidhur jetën e qytetarëve në emër të të cilëve ata e ushtronin pushtetin.

Projekti ndjek heuretikën, e cila sipas Ulmerit është logjika e shpikjes. Duke e remiksuar video-esenë, kam përfituar shumë në kuptimin e zbulimit të kuptimeve të reja dhe të rëndësisë, posaçërisht ato të asociuara me të ligën; dhe unë besoj se kjo do të jetë pikërisht ajo që do të përfitohet përmes shpërndarjes së kësaj videoje. Ashtu si unë, besoj se është e mundur për gjithsecilin ta kuptojë më qartë asociimin e përmbajtjes së filmit me realitetin e një komuniteti, për shembull, lidhur me çështjen e lirisë dhe të shtypjes diktatoriale. Kështu, flakët e zjarrit në fillim asociojnë me shkatërrimin që bëjnë luftërat, ashtu sikurse lufta e Serbisë kundër Sllovenisë, Kroacisë, Bosnjë-Hercegovinës dhe Kosovës; dhunimi i Trashes asocion me dhunimet e mbi 20 mijë grave gjatë luftës në Kosovë; kafka e kalit asocion në varret masive të civilëve të masakruar. Këto domethënie do të mund të kuptohen të lidhura me fatin kolektiv të Historisë së komunitetit sikurse është Kosova. Besoj se të tjerët, gjithashtu, mund të kenë përjetime të ngjashme.

Duke e realizuar video-esenë ndodhë në mënyrë të natyrshme praktika të cilën Sarah Arroyo e ka quajtur “kompozimi pjesëmarrës” që “ofron një mënyrë për të lidhur shkrimin, pjesëmarrjen dhe video-kulturën nga perspektiva të shumta” (Arroyo 119). Duke i edituar insertet e filmit e kuptova se “videoja lejon pjesëmarjen e mendimit shpikës” (2). Duke sajuar projektin tim e ndjeja disi se po e rikrijoja atë realitet të hidhur përmes operimit me imazhet ekzistuese, natyrisht me një lidhje më të ndryshme dhe një mënyrë më të kondensuar; dhe kështu hyra në një proces ristrukturimi duke bërë gjërat e shtytur nga krijimi i marrëdhënieve ndryshe, duke zbuluar kuptime të fshehta dhe duke i bërë ato të dukshme. Për shembull, një njeri i ndershëm, si rrobaqepësi Mema, e përjeton tepër rëndë abuzimin seksual të gruas së tij nga njeriu i ShSSh, si edhe bërjen e tij bashkëpunëtor të njerëzve të tillë të prishur; ai nuk mund ta mbante një barrë të tillë dhe bën vetëvrasje. Në rrethana të tilla, vetëvrasja, në të vërtetë, ishte një kryengritje kundër dhunës së shtetit; tërthorazi, ishte një mohim i tij, dëshira për të mos bashkëpunuar me të ligën. Të kuptuarit e kësaj më bëri të njoh realitetin e kamufluar, farsën e asaj që proklamohej, fjala vjen, sikurse liria përdorej për të mbuluar shtypjen nga diktatura; domethënia e lirisë ishte tjetërsuar në kuptimin e frikës, nënshtrimit dhe heshtjes kundrejt dhunës së qeverisë.

Një pushtet i tillë liri-tjetërsues është si një përbindësh i pangopshëm; sa më shumë shtypje aq më tepër rritej oreksi për të shtypur gjithnjë më shumë. Vetëm kjo pangopësi mund ta shpjegojë ushtrimin e dhunës: duke e marrë nusën, ish të dashurën e shkrimtarit, si të burgosur, njerëzit e ShSSh donin të tregonin se asgjë nuk është më e shenjtë se sa pushteti i diktaturës. Kushdo që ndodhej në anën tjetër, ai ose ajo do të goditej në mënyrë poshtëruese, Duke e edituar video-esenë ishte një lloj pedagogjie vetë-edukuese, sepse mësohet të çmohet liria e individit si thelbi i njerëzores. Kjo është e lidhur drejtpërdrejt me problemin kolektiv: nëse njeriu si individ nuk kishte liri atëherë as shoqëria si tërësi nuk kishte liri; me fjalë të tjera, në përmasën që liria individuale është e kërcënuar në të njëjtën masë është e dhunuar edhe liria e shoqërisë. Prandaj, kultivimi i lirisë individuale dhe mbrojtja e saj është detyrë e secilit njeri, dhe në përmasën e respektit të lirisë shteti e tregon anën e vet humane ose të errët.

Makijazhi ideologjik
si zbukurim
i shëmtisë së diktaturës

E ku është rëndësia e kësaj video-eseje edhe sot? Çfarë na thotë edhe në ditët tona?

Ajo që duhet kuptuar gjerësisht është se regjimet që duan të kenë pushtet të pakontestueshëm mbi qytetarët, atyre u duhet të bëjnë një kamuflazh të qëllimeve të vërteta, domethënë një makijazh ideologjik për të zbukuruar fytyrën e shëmtuar të diktaturës që të paraqitet ndryshe nga ç’është në të vërtetë, si dhe një kostum ideologjik për ta portretizuar atë si elegante dhe humane.

Regjimet diktatoriale zakonisht ngulfasin lirinë e të shprehurit në përgjithësi. Ata duan veçanërisht që arti të bëhet shërbëtor i tyre. Regjimet represive e shohin rrezikun kryesor nga intelektualët, si shkrimtarët dhe artistët sepse për këta është e domosdoshme liria si një kusht për të shprehurit e tyre, dhe pikërisht për këtë ata në mënyrë të natyrshme janë kundërshtarë të çdo lloj shtypjeje; - po për këtë, gjithashtu, regjimet diktatoriale duan t’i mbajnë nën kontroll ata.

Kontrolli politik ndaj intelektualëve i portretizuar në video duket sikur vë në dukje se pak ka ndryshuar që nga mendimet e Platonit për censurën. Ai shkruante: “ne nuk lejojmë asgjë që është imituese”, art imitues, sepse “të gjitha poezitë e tilla ka të ngjarë të shtrembërojnë mendimin e kujtdo që i dëgjon” (Republic X f. 1199, 1200). Ato mund t’i ngatërrojnë edhe të tjerët në mendime, qasje ose pikëpamje të kundërta me ato të sundimtarëve, që këta duan t’i censurojnë, pra t’i ndalojnë ato; ndalim i bërë në emër të mbrojtjes së shëndetit mental të qytetarëve përmes privimit nga shprehja e lirë.

Pas këtij kujdesi për t’i mbrojtur njerëzit nga “shtrembërimi i mendimit” fshihet e vërteta se pushtetet shtypëse duan ta shushatin lirinë e të menduarit – të cilën e bëjnë haptazi një “standard” të regjimit komunist, duke u përpjekur me çdo mjet të mundshëm për t’i konvertuar intelektualët, posaçërisht shkrimtarët dhe artistët, në shërbëtorë të diktaturës së kuqe. Lenini, udhëheqësi i revolucionit proletar të vitit 1917 në Rusi, qysh më 1905 kishte deklaruar qartë: “Poshtë shkrimtarët jo-partizanë! Poshtë mbinjeriu i letërsisë! Letërsia duhet të bëhet pjesë e kauzës së përbashkët të proletariatit...” (Lenini 10: 45). Me këtë, Lenini po përpiqej ta ripërkufizonte dhe ta ridrejtonte autorësinë dhe pronësinë e veprave letrare, ashtu që ato më së miri të funksionin/ shërbenin për klasën punëtore: proletariatin. Idealet, qëllimet dhe aspiratat e kësaj klase duhet të artikulohen sikur t’i përkisnin tërë shoqërisë. Elitat dhe intelektualët do të duhej të viheshin në shërbim të proletariatit, përkatësisht të interesit të tyre ekonomik. Po qe se kjo do të merrej në një kuptim dashamirës, ashtu sikurse në atë kohë besohej se proletariati përfaqësonte klasën më përparimtare të shoqërisë, atëherë ajo do të kishte domethënien, ose të paktën një e tillë i qe atribuuar asaj, se letërsia do të duhej të ishte në linjën e frontit të përparimit njerëzor duke e mbështetur klasën më të përparuar të shoqërisë. Edhe po të ishte pikërisht ashtu, përsëri do të kishte pasoja, sepse në një shoqëri të lirë dhe përparimtare secila shtresë shoqërore do të duhej të kishte të drejtën për të artikuluar veten e vet, si dhe të mos i imponohej artikulimi i tëhuajsuar nga interesat e veta jetike ose t’i nënshtrohej një interesi të klasës tjetër si gjoja interesi i vet, nga që do të paraqiste një tjetërsim dhe humbje të larmisë sociale dhe politike si një begati e njerëzimit.

Një koncept i tillë i artit është një tkurrje e madhe në monizëm politik, për aq kohë sa nuk mund të thuhet se artikulon larminë emocionale dhe shumësinë e interesave, pikëpamjeve dhe qasjeve. Në vend të artit si një arenë e hapur ku “kultura pjesëmarrëse” e shpreh veten e vet përmes asaj që secili mund të shprehet, ajo lejon vetëm një kulturë pjesëmarrëse – atë të ideologjisë komuniste. Një perceptim i tillë do t’i shndërronte mediet në shtypës të shoqërisë në emër të një pjese të shoqërisë, të një klase të caktuar; kësisoj gazetat, revistat, studimet, filmat, teatri si dhe video dhe Interneti sot – të gjithat do të kishin vetëm një ngjyrë, të kthyer në stereotipa duke i paraqitur interesat e qeverisë si interesa të të gjithë qytetarëve (e që do të duhej të ishte e kundërta).

Në të vërtetë, mbrojtja e interesave gjoja të proletariatit nga regjimi komunist ishte mburojë ose maskë ose farsë e tyre pas së cilës fshiheshin interesa të ngushta të qeverisë dhe të sundimtarëve, të tjetërsuar aq shumë sa ishin ngritur mbi qytetarët dhe e kishin kthyer popullin “në një masë robërish”. Në ditët e sotme, për shembull, në Korenë e Veriut asgjë tjetër nuk mund të transmetohet përveçse asaj që do klasa politike në pushtet; të gjithë të tjerët janë detyrimisht shërbëtorë të diktaturës dhe në funksionim të saj. Dikur kështu ishte edhe Bashkimi Sovjetik dhe vendet e tjera të bllokut komunist të Traktatit të Varshavës. E këtillë ishte gjendja edhe në ish-Jugosllavi; e aty ishte Kosova – mjedis që paraqet korografinë, d.m.th ambientin e video-esesë, ku shprehet ana e panjohur e shtypjes që bënte regjimi kundër gjithsecilit që nuk ishte në frekuenca të njëjta me të.

Prandaj, në përpjekjet për të luftuar qëndrimet e liridashësve, për të ndaluar përhapjen e tyre dhe për ta mposhtur kryengritjen e intelektualëve, njerëzit e ShSSh do të spiunojnë dhe përndjekin shkrimtarët si një mënyrë për të parandaluar arritjen te masa e qytetarëve. E tërë kjo shpreh atë se përse kryepersonazhi, shkrimtari Dinor Dini, përgjohej gjithkah nga njerëzit e ShSSh: ai konsiderohej si liridashës, d.m.th si kryengritës potencial. Përmes përndjekjes së shkrimtarit dhe të njerëzve të afërt të tij tregohet fati i hidhur i artistëve nën diktaturë. Secili shkrimtar që në shkrimet e tij nuk donte ta mbulojë me lavdi pushtetin e kuq ndodhej në rrezik. Këtë e tregojnë edhe disa nga shembujt më drastik. Fazli Grajçevci, mësues dhe poet, u arrestua me akuzën se e kishte qepur flamurin kombëtar shqiptar; nga torturat e njerëzve të ShSSh ai mbytet në burg. Imer Elshani, shkrimtar për fëmijë, u masakrua si hakmarrje për poezitë e tij liridashëse. Astrit Bytyçi, një poet i ri, u mbyt po ashtu nga shteti; kur trupi i tij u zhvarros në fund të luftës më 1999, u gjetën vargje në xhepat e tij. Ali Podrimja, njëri nga poetët më të mëdhenj shqiptar të gjysmës së dytë të shekullit të njëzetë, pati një rrezikim të ngjashëm: ai u shpëtua nga një poet tjetër, Esad Mekuli, i cili në emër të Ali Podrimjes botoi një poezi kushtuar diktatorit. Ka edhe shumë shkrimtarë të tjerë të persekutuar. Por ndoshta shembulli më shprehës është shkrimtari Adem Demaçi, i cili më shumë se 28 vjet u mbajt në burg nga regjimi diktatorial; – për qëndresën e tij intelektuale ai u nderuar me Çmimin Saharov për Paqe.

Represioni i tillë nuk ndodhte rastësisht, në të vërtetë ishte një strategji e orkestruar me kujdes nga regjimi diktatorial; secili që me qëllim apo pa të, me vetëdije ose pavetëdijshëm binte ndesh me politikën e regjimit trajtohej si një armik i drejtpërdrejt dhe i rrezikshëm. Sikurse e theksonte “drejtësia e kuqe”, kushdo “që me qëllim kishte nisur kryerjen e një akti kriminal por nuk e kishte kompletuar atë” (19, 1), si dhe nëse individët bashkohen me synime të ndryshme, veprimet e tilla duhet të trajtohen si “aktivitet armiqësor” (136); me fjalë të tjera, mendimet alternative konsideroheshin si një propagandë armiqësore ose si “delikt verbal”, nga që mendimet ndryshe politike ishin të sanksionuara si kriminalizim (Heyden 264-265). Kështu, dhuna e ShSSh nuk konsiderohej si akt kriminal, në vend të saj, si e tillë konsiderohej mosbindja qytetare: dhuna e shtetit merrej si aktivitet në mbrojtje të qytetarëve nga vetvetja thua se ishin të sëmurë mental. Për shembull, ishte “e dëmshme” për qytetarët që të shpreheshin lirshëm, të shkruanin ashtu sikurse ai/ ajo ndjehej, të përmendnin pluraliteti politik ose ideologjik etj., për shkak se shpirti i tyre “infektohej”, thuajse ashtu sikurse e shprehte Platoni në citatin e mësipërm. Ata që punonin për lirinë dhe e shtytnin/promovonin kauzën e demokracisë dënoheshin deri në 15 vjet burgim. Kjo tregon farsën e “drejtësisë së kuqe”: ajo e mbronte regjimin shtypës si të drejtë, kurse qytetarët, të cilët donin liri, i konsideronte si armiq.

E tërë kjo sigurisht i duket absurde secilit qytetar të rritur në kushtet e demokracisë ku shprehja e lirë është e lejuar dhe askush nuk burgoset vetëm për shkak të mendimeve ndryshe. Secili mund të kërkojë më shumë të drejta, si dhe të kritikojë politikat e qeverisë pa asnjë pasojë ligjore. Të gjitha këto ishin të ndaluara në ish-Jugosllavi dhe në secilin shtet komunist; dhe akoma sot e kësaj dite është e ndaluar në vendet komuniste si Koreja e Veriut.

Se sa larg mund të shkojë një regjim diktatorial mund të shihet kur shkrimtari Dinor arrestohet, tregimi i të cilit “Trashja (Përdëllim i ndaluar)” merret si evidencë për armiqësinë e tij! “Shkrimtar i lirë” është përgjigja që shpreh se ai nuk është një shërbëtor i diktaturës dhe ai kundërshton të shkruajë ashtu sikundër i dikton hetuesi. Hetuesi ushtron dhunë ndaj shkrimtarit; ai goditet që të thyhet dhe të kthehet në bashkëpunëtor. [3]  Por shkrimtari nuk bëhet shërbëtor i diktaturës. Kjo paraqet qëndresën e asaj kohe.
 

Shënime përmbledhëse

Videoja është shërbyer me shumë metafora. Ashtu sikurse teoricieni dhe kritiku i filmit Christian Metz e thotë, “gjuhë mund të quhet çdo entitet i përkufizuar në kuptimin e mjeteve të të shprehurit” (cituar sipas Stam, Burgoyne, dhe Flitterman-Lewis 37). Duke e edituar videon unë kam kuptuar se të gjitha imazhet – trupat, pamjet, dëmtimet, zjarri, kafka, dhuna seksuale, kali etj. – janë gjuhë e shprehjes për të na rrëfyer diçka me synimin që të na ngjallin asociacione të ndryshme. Përmes tyre, duke përçuar dhunën e njerëzve të ShSSh, metaforat e mësipërme thonë shumë më tepër se sa do të mund të shprehej në ndonjë mënyrë tjetër. Kështu është përdorur semiotika përmes së cilës simbole të ndryshme marrin kuptim të plotë (Rubovci 25-39). Fjala vjen, kafka e kalit e gjetur në moçal shpreh se edhe në kohë të tjera kanë ndodhur djegie të grurit, për të treguar se regjimi i ka planifikuar ato veprime. Trashja është një provë se diktatura përdorë gjithçka për të shndërruar secilin në rob. Gruaja e Memës dhe vetë Mema simbolizojnë njerëzit e pafajshëm të cilët viktimizohen për motive të poshtra. Edhe marrja e nuses në ditën e martesës shpreh një përdhosje të nderit dhe moralit tradicional.

Për të gjitha këto, pena, qëllimshëm e paraqitur si shtizë gjigante, që të tregojë fuqinë e intelektualëve, bëhet një simbol i qëndresës. Pena-armë e godet Danjollin, shefin e njerëzve të ShSSh; është goditja intelektuale kundër diktaturës. Kjo është një thirrje për veprim intelektual në luftën kundër diktaturës.  Lufta intelektuale është fronti ku mbijeton ose mposhtet e liga; dhe po qe se mposhtet intelektualisht, atëherë shembja e saj fizike është e pashmangshme. Duhet të kuptohet, krejt në fund, se si solidariteti njerëzor me njerëzit fatkeq që jetojnë nën shtypje, por edhe qëndresa, kundërshtimi, mbrojtja dhe shprehja e mospajtimit në mënyra të ndryshme janë mjete me të cilat mund të mposhtet e liga, dhe nga këto aktivitete një ditë mund të vijë liria. Liria që është jeta – pa të cilën jeta bëhet ferr; ky është mësimi nga historia - mësim që nuk duhet harruar asnjëherë.

The video-essay “The pen-weapon against the dictatorship” shows the sad, painful, and terrifying views of people suffering without doing anything wrong.  This suffering is caused by an alienated government through the agents of the State Secret Service (SSS). These stories show how intellectuals, and specifically writers, resisted the regime and were persecuted. This war operates on an invisible front – a psychological fight, which became a fight for life or death.

There are two opposite sides: the powerful SSS men who can do anything they want and the powerless individuals who can’t do anything to protect themselves. It is difficult to understand the bizarre activities of the SSS against citizens; the video-essay aims to give a better understanding of the people who suffer under such regimes, but, nevertheless, serve as models exposing the possibilities of resisting, of organizing, of protecting, and of fighting against the violent actions of state.

The film is a story about community history—about double repression, communist as well as nationalist, against the Albanian in Kosovo. [2]  Former Yugoslavia was a communist regime, namely a dictatorship of rulers against citizens; this was the first type of oppression. Besides political oppression, Albanians faced another kind of oppression: the denial of the Albanian language, the prohibition of the Albanian national flag, and the banning of Albanian libertarian and patriotic songs, etc.; this was the second type of oppression – realized by Serbian nationalists / communists. Dictatorship publicly professed freedom and respect for citizens, while, behind the scenes and in secret, SSS agents engaged in savage violence. The purpose of the video-essay, and a function of a remix, is to make sense of such community history.
 

Electracy as a new possibility
of expression

To address the issue of oppression and dictatorship in from a new perspective, I was inspired by the theories of Gregory Ulmer. Perhaps because of the fixed templates and models established by academia and its governing bodies, I had no idea about the possibilities of expression via the electrate mode as I engaged in the making of this project.

For me, reading Ulmer’s introduction to his description of this mode—“electracy is to digital media what literacy is to print, and so it is an innovative way of expression”—opened an unknown window to understand, in a different way, the artistic possibilities based on the new conditions of development of digital communication via the Internet. All at once elements of my/the world, our current age, and the past, collided, coincided—within all creative capabilities that are offered by technological development, especially the Internet.

This was the direct incentive to undertake this video essay project, which is more of an exploration—a point of entry—into "my world", my approach, my perception, my specific experience. Ulmer’s explanation that by doing such project, “the primary criterion for selection is not your immediate identification with the story but the simple association of the story with your place in the world” (Ulmer, Internet Invention 208) became very meaningful. Understanding is about the discovery of alternative opportunities that I felt for myself.

In the process, I have experienced (for myself), as Ulmer explains in his “Textshop for an Experimental Humanities,” “the possibility that the creative imagination is as educable as reflective judgment, which is to say that the discovery/invention stage of thought, as much as the verification/testing phase, might be included in our education” (Ulmer, “Textshop” 127-128)—a better (or new) understanding.  What I discovered in the process was how the video-making process creates an extraordinary way of perceiving and receiving reality, the depth of the notorious events, which, although they have hit many people and ruined many destinies, remained unknown to the public, if not highlight the weightiness of evil as it is the repression by the dictatorship. Especially when its oppression practices in hidden modes, with the artificial intention of defending the quasi-values of society, quasi-values which destroyed many people's lives, such as “The madwoman”: the metaphor of this crazy woman stresses the madness of dictatorship.  That’s why, here, she curses Danjoll, the chief of SSS as an agent of evil.  The farcical values defended and fought for here are portrayed by the fate of the bearded man who is castrated simply because he did not want to commit evil deeds request by SSS’s men.  Moreover, the lives of individuals are relentlessly under attack: against everyone who had courage to refuse to do everything he/she was asked to do, such things keep an alienated regime in power. In fact, “the society values” were the values of rulers seen in their authority, privileges, benefits, their luxurious lifestyles, and so on. In this sense, what I discovered during the project, which is a target value of the video-essay, is that the oppression always is covered or disguised because it is unfair: they proclaim good things but do the opposite; rulers’ uncontrolled power made bitter the lives of citizens on whose behalf they practiced the power.

The project attempted to pursue heuretics, according to Ulmer, the logic of invention. By remixing the video essay—by (re)watching and cutting and editing—I have discovered new meanings and significance associated with evil acts, and, I believe, this is the value of the shared video. Just as I did, it is possible for everyone, to reimagine and become (re)acquainted with their own associations to the film's content and with the realities of a community debating issues of freedom and fighting against oppression. Thus, for me, the fiery flames seen in the beginning are associated with the devastation of wars like Serbia's against Slovenia, Croatia, Bosnia-Herzegovina and Kosovo; the Madwoman’s rape, with the rape of over 20 thousand women during the war in Kosovo; the horse skull, with in the mass graves of slaughtered civilians still seen today. These connotations can be understood in relation to the collective destiny of a community, a national history like Kosovo's and a personal one for each person who remixes such a film.

Realizing the potential for the video-essay as natural process, my experiment was shaped by the work ofSarah Arroyo, who, in her Participatory Composition claims that such work “offers a way to link writing, participation, and video culture from multiple perspectives” (Arroyo 119). By editing this film, I realized that “video permits participation of inventive thinking” (2). In inventing my project, I felt that I was somehow recreating—re-enacting—that bitter reality through the mechanical operations of programs and with existing images, of course working within different connections and restraints and in a much more condensed way. So I entered into the restructuring process, driven by the intention of creating clear relationships and uncovering of hidden meanings in the original. For example, an honest person, like Mema the tailor, watches the brutal sexual abuse of his wife by the SSS, making him a collaborator with such grotseque people; unable to bear such a burden, he commits suicide.  In such conditions, the suicide, indeed, may also be read as resistance against the state violence; indirectly, it was a denial, a rejection against evil ties. Understanding that made me recognize the camouflaged reality, the farce of what proclaimed, e.g. as freedom used to cover up oppression; the meaning of freedom had been alienated into sense of fear, yielding and silence over the government violence.

Such freedom-alienation power is like a ravenous monster; as the oppressive force weighs heavier upon its subjects, the appetite to suppress grows more and more. Only this voracity can explain the exposure of violence: by taking away the bride, the writer’s ex-girlfriend, as a prisoner, the SSS show that nothing is more sacred than dictatorship power. Whomever was on the other side of this power would be struck down in humiliating ways. Editing the video essay was a kind of self-education pedagogy, an exercise in learning to prize and take pride in individual freedom as the core of humanity. It is directly related to collective problem: if man as an individual has no freedom, then neither society as a whole has freedom; in other words, to the extent that individual freedom is threatened, in the same measure society's freedom is, too, violated. Therefore, the cultivation of individual freedom and its protection is the duty of every man, and in terms of respect for freedom shows the state its human side or dark side.
 

Ideological makeup
as the embellishment of dictatorship's ugliness

And what is the significance of this video essay today? What does it say to us nowadays?

What should be widely understood is that the regimes that want to have incontestable power over citizens need to camouflage their real goals, namely an ideological makeup to beautify the ugly face of dictatorship; it is both an actual and an ideological costume that names, portrays, and performs itself as elegant and humane.

The dictatorial regimes usually suffocate free speech in general. They want, in particular, art—writing—to become their servant. Repressive regimes see intellectuals—writers and artists—as their main opponents, for freedom is a necessary condition for the expression and transmittal of their ideas.  This is why the writer, the artist, and the maker are the opponents to every form of oppression; that’s why all dictatorial regimes want to, need to, keep them under the control of the regime, too.

The political control over intellectuals portrayed in the video seems to highlight that little has changed since Plato’s thoughts on censorship. He wrote, “[W]e didn’t admit any that is imitative” arts, because “all such poetry is likely to distort the thought of anyone who hears it” (Republic X, 1199, 1200).  And that might disturb others who are certainly thinking about, approaching, or opposing the views and laws of rulers, who want to censor, restrict, or forbid them—bans made in the name of protecting the physical and mental health of citizens through privation of freedom of expression.

Behind this "care" to preserve to “distort the thought” of people hides the truth that repressive powers want to silence freedom of thought—openly stated as a “standard” by the communist regime, working with all possible tools to convert its society's intellectuals, especially writers and artists, into servants of the red dictatorship. Lenin, the leader of the proletarian revolution in Russia in 1917, as early as 1905 clearly declared: “Down with non-partisan writers! Down with literary supermen! Literature must become part of the common cause of the proletariat . . .” (Lenin 10: 45). With this, Lenin attempts to redefine and redirect authorship and ownership of literary works, so that it best functions for—"serves"—the working class (the proletariat). Ideals, goals, and aspirations of this class should be articulated as they belong to all society. Elites and intellectuals should be put at the service of the proletariat, also to their economic interests. If this is taken as a benevolent sentiment, as at that time it was believed that the proletariat represented the most progressive class of society, then it should have meaning (or at least that was attributed to it) that literature should be on the frontline of progress for humanity by supporting the most progressive social class. Even if it was so, again it would have severeconsequences, because in a free and progressive society every social stratum should have right to articulate itself, as well as not to enforce the estranged articulation from its vital interests or be subjected to another class's interests as their own interests, which would represent alienation and loss of social and political diversity that is a treasure of humanity.

Such a conception of art is a big bottleneck in a political monism, as far as it cannot be said to articulate the emotional diversity and plurality of interests, views and approaches. Instead of art as an open arena where the “participatory culture” manifests itself through that which everyone's opinions can be expressed, it allows only a participatory culture—that operate by, for, and in the state's communist ideologies. Such a perception would transform social media into the suppressor of society in the name of one part of society, a given class; so newspapers, magazines, education, films, and theater, as well as video-making and related creative endeavors and activities made, seen, and shared on the Internet today all should have only one color, turned into myths and stereotypes that present, promote, the government's interests as the interests of the whole of its citizens (which should be the opposite).

The protection of allegedly proletariat interests by the communist regimes indeed was their shield or mask or farce behind which hid the narrow interests of the government and the rulers, alienated as much as they raised over the citizens and turned the people into a “mob of slaves.”  Nowadays, for example, in North Korea nothing can be transmitted into, outside of, or within the nation except those ideas and stories that the political class in power condones; all literature—from high brow art to the news of the every day—serves the dictatorship and its operations. This was once the case with the Soviet Union and other communist bloc countries of the Warsaw Pact. And this was also the case in the former Yugoslavia. And here lay Kosovo—the surroundings that present choragraphy, i.e. the environment of the video essay, expressing the unknown side of repression that the regime made against anyone who was not on the same "frequencies."

Hence, in order to fight the sparks and spreading of any freedom-loving attitudes and the threat of revolution, the SSS spy on and persecute writers as a way to prevent reaching the ears and eyes of the wider public. All this explains why the main character of the film, the writer Dinor Dini, was constantly under surveillance by the SSS: he is seen as a freedom-lover, i.e. as a potential insurgent. The persecution of the writer and those close to him reveals the bitter fate of the artists under the dictatorship. Every writer who did not want to glorify the red power in his writings was in danger. Some of the most drastic examples show this: Fazli Grajçevci, a teacher and poet, was arrested on charges that he had sewn the national Albanian flag; he was tortured by the SSS and killed in the prison. Imer Elshani, a children’s writer, was massacred in retaliation for his pro-liberty poetry. Astrit Bytyçi, a young poet, was also killed by the state; when his body was exhumed after the war had ended in 1999, verses were found in his pocket. Ali Podrimja, one of the greatest Albanian poets of the second half twentieth century, illustrates a similar fate: he was saved by another poet, named Esad Mekuli, who published a poem dedicated the dictator on behalf of Ali Podrimja. There are many other persecuted writers. But perhaps the best expressed example is the writer Adem Demaçi, who for more than 28 years have been held in prison by the red dictatorship regime; for this intellectual resistance he been awarded the Sakharov Prize for Peace.

Such repression does not happen accidentally but rather as a carefully-orchestrated strategy against the dictatorial regime; anyone who intentionally or unintentionally, consciously or unconscious, conflicted with the regime’ politics had to be treated as an immediate menacing enemy. As the “red justice” put it, anyone “who with intent commenced the execution of a criminal act but has not completed it” (19, 1); even more, if individuals assembled with some different purposes, the meetings had to be treated as “hostile activities” (136).  In other words, the alternative thoughts are considered as hostile propaganda or the “verbal delict” because the different political thoughts are sanctioned as criminalization (Heyden 264-265). So the SSS violence is not considered as criminal act, instead as such was considered the citizens disobedience: the state violence was considered as activity to protect citizens from their own as if they were mentally ill. For example, it was "harmful" for citizens to express themselves freely, to write as he/she felt, to mention political or ideological pluralism etc. because their soul "become infected", almost as Plato expresses as stated above. Those working for freedom and pushing/ promoting the democratic cause were sentenced up to 15 years imprisonment. This shows the farce of the “red justice”: it defends the oppressive regime as fair, while the citizens who want freedom are considered as enemies.

All this of course seems absurd to every citizen who's grown up in a democratic state where free speech is allowed and no one get imprisoned for holding and sharing different beliefs. Everyone can ask for more rights as well as criticize government policies without any legal consequence. All these were banned in the former Yugoslavia and in every communist country, but it is still nowadays banned in dictatorial countries like North Korea.

The limits of how far a dictatorial regime will go can be seen when Dinor the writer get arrested, whose story “The Madwoman (Clemency prohibited)” is taken as evidence of his hostility! “Free the writer” is the answer that tells that he is not a servant of the state and that he refuses to write as investigator demanded him. The investigator used violence against the writer; he is beaten to break down and turn into collaborator. [4]  But the writer does not turn into a servant of the dictatorship. This represents the resistance of time.

Summary notes

The video uses many artistic metaphors. As film critic and theorist Christian Metz puts it, “language can be called any entity defined in terms of the means of expression” (qtd. in Stam, Burgoyne, and Flitterman-Lewis 37). Editing the video, I realized that all the images—bodies, views, injuries, fire, skull, sexual violence, horse, etc.—are languages of expression to tell us something with the intention to arouse different associations in us, both collective and personal. Conveying the violence of SSS, the above metaphors say much more than could otherwise be expressed.  It relies on, works in, semiotics, through which the various symbols take meaningful sense (Rubovci 25-39). For instance, the horse skull found in swamp emphasizes the history of past wheat burnings—and as part of the regime's planned action. The Madwoman and the Castrated Man reveal how regimes work to turn people into slaves through shame, humiliation and denegration. Mema’s wife andMema himself symbolize the innocent people who are victimized for dastardly reasons. Even taking the bride on her wedding day expresses the desecration of love, tradition, morality, and honor.

For all of these characters, the pen, deliberately presented as a giant spear, highlights the power of intellectuals to become, and create, actors and symbols of resistance. The pen-weapon hits Danjoll the chief of SSS; it is the intellectual blow against dictatorship.  This is an appeal for intellectual action in the fight against the dictatorship. Intellectual and artistic war is the front that challenges, survives, or overcomes evil, and, if it is defeated intellectually, it’s physically collapse is inevitable. In the end, it must be understood, how human solidarity works, both the atrocities imposed upon the unhappy and unfortunate people who live under oppression and the ways they   also resist, oppose, defend, and utter disagreement in different ways as tools that conquer evil and as activities that hope for and spark future freedom. Life with freedom is a hell on earth; this is the lesson of history, which should never be forgotten.